Αρχαίο κλέος αθλητών: Παρουσίαση βιβλίου της Γεωργίας Αλεξίου – Γοργούς

Η σελίδα αυτή παρουσιάζει το βιβλίο της Γεωργίας Αλεξίου – Γοργούς «ΔΑΦΝΟΣΤΕΦΑΝΟΙ» Ύμνοι – Ποιήματα – Επιγράμματα. Παράλληλα απετέλεσε την προαναγγελία για την εκδήλωση της παρουσίασης του βιβλίου.
Για την ίδια την εκδήλωση η οποία πραγματοποιήθηκε την Αφροδιτία ημέρα 29 Δεκεμβρίου 08 στην αίθουσα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Θεσσαλονίκης (Εθνικής Αμύνης 27), με πλούσιο φωτογραφικό υλικό, κάντε κλικ εδώ: Το Κοινό των Θεσσαλονικέων τίμησε το αρχαίο αθλητικό πνεύμα. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ στιγμιότυπα!

«ΔΑΦΝΟΣΤΕΦΑΝΟΙ». Ένα βιβλίο – ύμνος στους αρχαίους αλλά και στους νεότερους αθλητές και Ολυμπιονίκες. Η Γεωργία Αλεξίου – Γοργώ, εκπαιδευτικός και γυμνάστρια αλλά πάνω απ’ όλα ποιήτρια με πλούσιο συγγραφικό έργο, αφιερώνει στο καινούργιο της βιβλίο μέρος του εαυτού της στο κλέος των Ελλήνων αθλητών που από τα πανάρχαια χρόνια τίμησαν τον τόπο αυτό και το γένος τους.

Εκδόσεις Ερωδιός.

Ομιλητές: Κώστας Ζουράρις, Βούλα Πατουλίδου, Ξανθίππη Μπαλλή.
Παρουσιάζει η ηθοποιός Στεφανή Καπετανίδη.
Απαγγελίες  ύμνων: Στεφανή Καπετανίδη, Σωκράτης Σιδηρόπουλος – Λέων, Αναστασία Χατζή, Γιώργος Φωτεινός.
Μελοποίηση ύμνων – ερμηνεία: Δημήτριος – Αλέξανδρος Μιχάκης .
Στην μουσική επένδυση ο Γιώργος Σουμελίδης – Παγκράτιος.
Την καλλιτεχνική επιμέλεια της εκδήλωσης έχει ο Γιώργος Φωτεινός.

Αθλητές άγνωστοι σήμερα αλλά πασίγνωστοι στην αρχαιότητα περνούν από τις σελίδες του βιβλίου μέσα από ύμνους και επιγράμματα που αφιερώνει σ’ αυτούς η ποιήτρια. Οι παγκρατιαστές Θεαγένης ο Θάσιος, γιος του Τιμοσθένη, ιερέως στο ναό του Ηρακλέους, ο Πολυδάμας από την Σκοτούσα, ο Αρριχίων από την Φιγαλία, ο Κλειτόμαχος ο Θηβαίος, παγκρατιαστής και πυγμάχος, ο Κάπρος ο Ηλείος, παγκρατιαστής και παλαιστής, ο Γλαύκος ο Καρύστιος, γιος του Δημύλου, πυγμάχος. Οι δρομείς Λεωνίδας ο Ρόδιος, Οϊβώτας από την Πάλεια, ο Αστύλος από τον Κρότωνα, οι δολιχοδρόμοι (δρόμος αντοχής) Αγεύς ο Αργείος, Άκανθος ο Λακεδαιμόνιος, ο Κάμηλος ο Νεμεονίκης, ο πενταθλητής Φάυλλος από τον Κρότωνα (ήρωας στη ναυμαχία της Σαλαμίνας), ο οπλίτης Ευχίδας, ημεροδρόμος, ήρωας των Πλαταιών, ο ημεροδρόμος Φειδιππίδης και τόσοι άλλοι, παρελαύνουν μπροστά μας με νοσταλγία και υπερηφάνεια μέσα από την λυρική πένα της Γοργούς. Όλοι τους υπαρκτοί, γνωστοί σ΄εμάς μέσα από τις αφηγήσεις του Παυσανία, του Φιλόστρατου, του Πλούταρχου ή τους ύμνους και τα επιγράμματα του Πινδαρου, του Σιμωνίδη κ.α. που τους απαθανάτισαν.

Δεν πρόκειται για μια απλή ποιητική συλλογή. Για κάθε έναν αθλητή η Γεωργία Αλεξίου – Γοργώ αφιερώνει δεκάδες πληροφορίες και αναφορές που ξεσηκώνει από τους αρχαίους συγγραφείς. Όπως και δεκάδες πληροφορίες για τους αρχαίους αγώνες (Ολυμπιακούς, Νέμεα, Πύθια κλπ). Ένας θησαυρός γνώσεων είναι το έργο ΔΑΦΝΟΣΤΕΦΑΝΟΙ, μια αρμονική συνύπαρξη λυρισμού και ιστορικών σχολιασμών και αναφορών. Παράλληλα, είναι διανθισμένο από πλήθος εικόνες από αγγεία και αγάλματα που πλουτίζουν συναρπαστικά την έκδοση.

Παραθέτουμε ορισμένα – ελάχιστα μέσα στον μεγάλο όγκο – αποσπάσματα από το βιβλίο. Όλες οι φωτογραφίες είναι απο την έκδοση.

ΕΛΑΙΑ: ΔΕΝΔΡΟ ΙΕΡΟ,
ΣΥΜΒΟΛΟ ΑΓΩΝΩΝ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ

Αθλητής αυτοστεφανούμενος

Χαμογέλασε ο γαλανός αττικός ουρανός

κι άστραψε το πρόσωπο του χρυσοκόμη ήλιου,

καθώς χτυπώντας με το δόρυ σου, Παλλάδα,

άνοιξες μια φλούδα γης στον ιερό βράχο της Ακροπόλεως

κι ευθύς βλάστησε η ασημόχροη αειθαλής ελαία

-δώρο πολύτιμο για την ανθρωπότητα.

Ελαία αειφόρε! Ελαία καλλιστέφανη!

Ολύμπιο στέμμα ο κότινος, πλεγμένος απ’ τα νέα βλαστάρια σου

στεφανώνει τις κόμες των άξιων Ολυμπιονικών,

ενώ το χρυσοπράσινο δάκρυ σου σε εκλεκτό αμφορέα φυλαγμένο

ως έπαθλο ακριβό στους νικητές απονέμεται

στων Παναθηναίων την μεγάλη εορτή.

……………………………………..

Το ποίημα ΕΛΑΙΑ: ΔΕΝΔΡΟ ΙΕΡΟ θ’ ακουστεί μελοποιημένο από τον Δημήτριο Μιχάκη – Αλέξανδρο.

Μεγάλος ημεροδρόμος υπήρξε ο οπλίτης Ευχίδας, ο οποίος μετά την μάχη των Πλαταιών, καλοκαίρι 479 π. Χ., μετέβη στους Δελφούς για να φέρει το καθαρόν πυρ από το ιερό του Απόλλωνα, με το οποίο θα άναβε ο βωμός της θυσίας, στον ναό της Εύκλειας Αρτέμιδος. Εθεωρείτο μιασμένος ο τόπος, επειδή πάτησε ο εχθρός και έπρεπε να καθαρθεί.

ΣΤΟΝ ΗΡΩΑ ΗΜΕΡΟΔΡΟΜΟ ΕΥΧΙΔΑ

Η εξαίρετη πρωθιέρεια Θάλεια Προκοπίου στην αφή της Ολυμπιακής Φλόγας.

Καλοκαίρι 479 π. Χ. (2ο έτος από 75ης Ολυμπιάδος),

η νικηφόρα μάχη των Πλαταιών μόλις είχε κοπάσει…

Και πήρες την εντολή,

φτεροπόδαρε ημεροδρόμε, οπλίτη Ευχίδα,

το καθαρόν πυρ να κομίσεις

απ’ το πάνσεπτο ιερό του Πυθίου Απόλλωνα,

τι μόλυνε η παρουσία των βαρβάρων στην άγια σου πόλη.

Κι αφού όλη μέρα στο πεδίο της μάχης,

ως λέων αγωνιζόσουν «υπέρ βωμών και εστιών»,

όλη νύχτα ως λύξ και ως έλαφος μαζί έτρεχες

ανάμεσα απ’ τα διάσελα, τις ρεματιές και τα βουνά,

τι με το χάραμα στην «πετρήεσσαν» γη της Θυίας

έπρεπε να βρεθείς.

……………………………………….

Με το τελευταίο φιλί του ήλιου

Δρόμος γυναικών

παρέδωσες και το πνεύμα σου,

Ήρωα Ευχίδα…

Μα η Εύκλεια Άρτεμις,

θωρώντας τον εκλεκτό της

ξέπνοο μπροστά στο θυσιαστήριό της,

στην αγκαλιά της το άμωμο κορμί του πήρε

και στο ιερό άδυτό της καλλιμάρμαρο τάφο του προσέφερε,

ευκλεή αιώνια μνήμη δωρίζοντάς του.

…………………………………………………………………………….

Ο ΣΤΕΦΟΣ ΤΟΥ ΟΙΒΩΤΑ

Δρομείς

Οι συμπατριώτες σου δεν σε τίμησαν
όπως σού άρμοζε Οιβώτα.

Αν και ήσουν Ολυμπιονίκης,

ανδριάντα δεν σου έστησαν στην Ιερήν Άλτιν,

ούτε στην ιδιαίτερη πατρίδα σου, την Πάλεια.

Το όνομά σου μισοσβησμένο στα πρακτικά των Ηλείων,

όπου καταγράφονται οι Ολυμπιονίκες,

μαρτυρεί πως κέρδισες νίκη σταδίου στην έκτη Ολυμπιάδα.

Οι θνητοί σε ξέχασαν, μα οι Θεοί δεν λησμονούν και τιμωρούν.

Τιμωρία λοιπόν των Θεών ήταν:

οι Αχαιοί να μην ξαναγνωρίσουν την χαρά της νίκης.

Πέρασαν χρόνια και η ερίτιμος Νίκη Αχαιού κεφαλή δεν στεφάνωσε.

Στην γη της Θυΐας, στην «πετρήεσσαν Πυθώ*»,

στου Μοιραγέτη Απόλλωνα το ιερό Μαντείο,

αντιπροσώπους σαν έστειλαν του Θεού την γνώμη να ζητήσουν,

ρωτώντας τον, γιατί η χαρά της νίκης στην πατρίδα τους δεν έρχεται;

η Ιέρεια του Λοξία** απρόσμενη, αλλά κρυστάλλινη απάντηση έδωσε:

«Γιατί παραλείψατε να αποδώσετε

την πρέπουσα τιμή στον Ολυμπιονίκη Οϊβώτα».

Άγραφος, αλλ’ απαράβατος ηθικός νόμος ορίζει

ιδιαίτερη τιμή να αποδίδεται στους Ολυμπιονίκες.

Η παράλειψη απόδοσης τιμής, αποτελούσε μέγιστο αμάρτημα στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ο Οιβώτας από την Πάλεια, πόλη Αχαϊκή, κέρδισε νίκη σταδίου στην έκτη Ολυμπιάδα (756 π. Χ.), ο ανδριάντας του όμως στην Ιερήν Άλτιν στήθηκε περί την ογδοηκοστή Ολυμπιάδα (460 π. Χ.), κατόπι Δελφικού χρησμού. Την σχετική ιστορία παραδίδει ο Παυσανίας: Ο Οιβώτας ήταν ένας Δυμαίος που κέρδισε νίκη σταδίου στην έκτη Ολυμπιάδα, τιμήθηκε όμως με γλυπτική εικόνα στην Ολυμπία περί την ογδοηκοστή Ολυμπιάδα κατόπιν Δελφικού Χρησμού, και τότε χαράχτηκε το επίγραμμα που λέει: ο Αχαιός αυτός Οιβώτας, γιος του Οινία, με νίκη σε δρόμο σταδίου/ έκανε πιο ονομαστή την πατρίδα του Πάλεια (VII, 17, 6-7).

* Πυθώ: είναι το όνομα των Δελφών κατά την ομηρική εποχή.

**Λοξίας: είναι ένα από τα πάμπολλα ονόματα που αποδίδονται στον Απόλλωνα. Ο Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος στο έργο του «Ηλιακή Μυσταγωγία»–«Δελφική Λατρεία» έχει καταγράψει 323 επίθετα-προσωνύμια που αποδίδονται στον Απόλλωνα. Λοξίας είναι ο Θεός για τους αμύητους, τους μη δυνάμενους να αντιληφθούν το αληθινό νόημα των χρησμών του· Πύθιος για εκείνους που επιδέχονται προοδευτική μεταβολή· και Δήλιος, δηλαδή αποκαλυπτικός, για όσους κρίνονται άξιοι να γνωρίσουν την αλήθεια.

Ή ΣΤΕΦΟΣ Ή ΘΑΝΑΤΟΝ

Προτίμησες τον θάνατον ενάρετε δαίμονα Κάμηλε,

παρά να σηκώσεις τον δάχτυλό σου παραδεχόμενος την ήττα σου.

Στους ήρωες αθλητές είναι ντροπή το ‘απειπείν’*.

Παγκράτιον

Ή στέφανον ή θάνατον

ευχήθηκες στον Ύψιστο Δία.

Ήταν λοιπόν προαποφασισμένο.

Άριστον το εν Ολυμπία εντάφιον, σκέφτηκες

και άφησες την τελευταία σου πνοή,

πάνω στην ώριμη αντρειά σου,

στα ιερά του Ζηνός άθλα αγωνιζόμενος·

εκεί, πλησίον στου Αλφειού τα ρείρθρα,

πυκτεύων μέχρι εσχάτων.

Και ήρθεν ο Θάνατος και ο αιώνιος Ύπνος

και με ευλάβεια κρατώντας το ματωμένο κορμί σου,

στων μακάρων τους λειμώνες οδήγησαν την ηρωίδα ψυχή σου.

Τέτοιοι άνδρες πρόταξαν τα στήθη τους -πλατύστερνη ασπίδα-

μπρος στους μυριάδες χρυσοφόρους Μήδους,

θυσιαζόμενοι υπέρ βωμών και εστιών.

Για τους αθλητές η στέψη αποτελούσε κορυφαία στιγμή. Δεν ήταν μόνο η κοινωνική αποδοχή που θα συνόδευε τον νικητή σε όλη του την ζωή, ήταν και η ίδια η ιερότητα της νίκης, που οφειλόταν κυρίως σε εύνοια των Θεών. Ο νικητής ήταν ο εκλεκτός του Θεού, στους ιερούς αγώνες του οποίου ελάμβανε μέρος, και ο στέφανος, πλεγμένος με τους κλάδους του ιερού δένδρου, δώρο του Θεού προς εκείνον, τον έφερνε πιο κοντά προς το θείον. Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε την απόφαση κάποιων αθλητών που προτίμησαν τον θάνατον κατά την διάρκεια του αγώνα από την παραδοχή ήττας.

Μόνον έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε και τον Κάμηλο, τον Νεμεονίκη πύκτη, από την Αλεξάνδρεια, που στα 35 του χρόνια πέθανε αγωνιζόμενος για τον στέφανον της νίκης. Η επιγραφική μαρτυρία που έχει διασωθεί φανερώνει την σημασία της στέψης.

ΑΓΑΘΟΣ ΔΑΙΜΩΝ Ο ΚΑΙ ΚΑΜΗΛΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΥΣ,

ΑΝΗΡ ΠΥΚΤΗΣ ΝΕΜΕΟΝΙΚΗΣ, ΕΝΘΑΔΕ ΠΥΚΤΕΥΩΝ

ΕΝ ΤΩ ΣΤΑΔΙΩ ΕΤΕΛΕΥΤΑ ΕΥΞΑΜΕΝΟΣ ΖΗΝΙ

Ή ΣΤΕΦΟΣ Ή ΘΝΑΤΟΝ. ΕΤΩΝ ΛΕ. ΧΑΙΡΕ.

Η επιγραφή είναι χαραγμένη σε μαρμάρινη επιτάφια στήλη του 3ου αι. π. Χ., η οποία βρέθηκε στην Ιερήν Άλτιν και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ολυμπίας.

*Απειπείν είναι η πράξη παραδοχής της ήττας. Κατά τους αγώνες των βαρέων αθλημάτων (πάλης, πυγμής, παγκρατίου), που πολλές φορές κρατούσαν αρκετές ώρες, το τέλος δινόταν, όταν ο ηττημένος απαγόρευε, δηλαδή ύψωνε τον δείκτη του παραδεχόμενος την ήττα του.

Ο ΣΤΕΦΟΣ ΤΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΟΜΑΧΟΥ

«πέντ’ επί πεντήκοντα πόδας πήδησε Φάυλλος,

δίσκευσεν δ’ εκατόν πέντ’ απολειπομένων»*.

Δεν είναι μόνο τα αθλητικά σου κατορθώματα,

και τ’ άλματά σου «υπέρ τα εσκαμμένα»*, Φάυλλε,

ούτε το Πυθικό δαφνοστέφανο που φόρεσε η Νίκη

στο σγουρό σου κεφάλι, Πυθιονίκη πενταθλητή,

που ταξίδεψαν την λαμπρόθωρη φήμη σου

σε κάθε γωνιά της ελληνικής Οικουμένης.

Άλτης

Περισσότερο είναι η αντρειά σου

και η μοναδική Ηρωίδα πράξη σου,

γιατί μόνον εσύ, τρις Πυθιονίκη Φάυλλε

-με μια πολεμική τριήρη που ιδίοις δυνάμοις επάνδρωσες-

από όλους τους Έλληνες της Ιταλίας και της Σικελίας,

έσπευσες να βοηθήσεις την Μητέρα Ελλάδα,

όταν οι βάρβαροι έφτασαν στα άγια χώματά της

έτοιμοι να την σύρουν σκλάβα στα μολυσμένα πόδια τους.

Μπορεί κανείς να φανταστεί τέτοιος άλτης ολκής

και με τέτοια τρανόφτερη ηρωίδα ψυχή

τι άλματα με τα σχοινιά θα επιχειρούσε στα πλοία

των μυριάριθμων χρυσοφόρων Μήδων;

Ο Φάυλλος από τον Κρότωνα υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους αθλητές του πεντάθλου. Πρόσωπο σχεδόν θρυλικό, νίκησε τρεις φορές στα Πύθια, δύο στο πένταθλο και μία στο στάδιο. Η εξαιρετική του φήμη όμως σε όλο τον αρχαίο κόσμο δεν οφείλεται μόνο στις αθλητικές του ικανότητες, αλλά κυρίως στην ανδρεία την οποία επέδειξε στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ο Ηρόδοτος (8, 47) αναφέρει ότι ο τρεις Πυθιονίκης Φάυλος από τον Κρότωνα με δικά του χρήματα εξόπλισε ένα πλοίο, στο οποίο μάλιστα ήταν κυβερνήτης, και είναι ο μόνος από τις αποικίες της Μεγάλης Ελλάδος που κατέφθασε να βοηθήσει, όταν η Ελλάδα κινδύνευε. «Κροτωνιηται μούνοι ήσαν οι εβοήθησαν τη Ελλάδι κινδυνευούση νηί μιή, της ήρχε ανήρ τρις πυθονίκης Φάϋλλος».

Για τον Πυθιονίκη Φάυλο και για την ανδρεία του πράξη κάνουν λόγο πολλοί: ο Πλούταρχος (Αλέξανδρος, 34), ο Αριστοφάνης (Αχαρνής, 215 και Σφήκες, 1206), αλλά και ο Παυσανίας (Φωκικά, 9,2). Ο τελευταίος μάλιστα αναφέρει: Φαΰλλω δε Κροτωνιάτη (Ολυμπιάσι μεν ουκ έστιν αυτω νίκη, τας δε Πυθοί πεντάθλου δύο ανείλετο και σταδίου την τρίτην, εναυμάχησε δε και εναντία του Μήδου ναυν τε παρασκευασάμενος οικίαν και Κροτωνιατών οπόσοι επεδήμουν τη Ελλάδι ανεβίβασεν), τούτου εστίν ανδριάς εν Δελφοίς*.

ΑΓΕΥΣ Ο ΑΡΓΕΙΟΣ

Μαρμάρινος ανδριάντας του Ολυμπιονίκη Αγία, 74η Ολυμπιάδα (484 π.Χ.)

Με ευχές που έβγαιναν από τα φυλλοκάρδια τους

και πετούσαν -ελπιδοφόρα ολόλευκα πουλιά- στον ουρανό

σε ξεπροβόδισαν οι φίλοι σου και οι συναγωνιστές σου, Αγέα·

να γυρίσεις νικητής από την ιερή γη της Ολυμπίας.

Κι εσύ, χαμογελώντας τους είπες:

Τα νικητήρια θα ’ρθω να γιορτάσουμε μαζί·

μόλις ο ήλιος γυρίσει την πλάτη του στην πόλη,

να με περιμένετε· εγώ θα αναγγείλω την νίκη μου.

Βέβαια κανείς δεν σε πίστεψε,

χάριν αστειότητος θεώρησαν πως είπες τα λόγια τούτα.

Πλήρης αισιοδοξίας, για την άριστη φυσικής σου κατάσταση,

αναχώρησες για την Ολυμπία· μ’ ένα και μόνο σκοπό:

στου Ολυμπίου Διός τους ιερούς αγώνες νικητής να στεφανωθείς.

Και σαν έφτασε η ώρα του ευγενικού αγώνα

ωσάν κέλλης ίππος, τινάζοντας περήφανα την χαίτη του,

όρμησες στο στάδιο μαζί με τους ωκύποδους δολιχοδρόμους·

κι αφού δέκα φορές περιέτρεξες τον στίβο της Ολυμπίας*,

κυνηγώντας την γοργόφτερη Νίκη που τον κότινο κρατούσε,

εν μέσω ιαχών και ζητωκραυγών, πρώτος πέρασες το τέρμα·

αφήνοντας αρκετά πίσω τους ανταγωνιστές σου.

Η σάλπιγγα σαλπίζει· σιγή στο στάδιο,

για να ακουστεί του βροντόφωνα κήρυκα η φωνή:

Αγεύς ο Αργείος*, νικά δόλιχον! Διαλαλεί.

Προσέρχεται ο δρομοκήρυξ αθλητής

σεμνός και στάθηκε μπρος στους Ελλανοδίκες·

λίγα δάκρυα συγκίνησης αυλάκωσαν το ηλιοκαμένο πρόσωπό του

την ώρα που ο σεβάσμιος γέρων τοποθετούσε

τον πολυπόθητο κότινο στο σγουρό του κεφάλι,

ενώ ο πρωινός ήλιος καθρεφτιζόταν στις ιδρωστάλες του.

*Ο Αργείος δολιχοδρόμος αναφέρεται ως Αγεύς στον κατάλογο των Ολυμπιονικών, ενώ στο βιβλίο του Αλέξ. Σαντά, Ολυμπία, Ολυμπιακοί Αγώνες, Ολυμπιονίκαι, ως Αργεύς.

Δολιχοδρόμοι (δρομείς αντοχής).

*Ο δόλιχος είναι δρόμος αντοχής και γινόταν μέσα στον στίβο του σταδίου μετά από το στάδιον και τον δίαυλον. Αναφέρεται για πρώτη φορά στην 15η Ολυμπιάδα (720 π. Χ.) με νικητή τον Άκανθο τον Λακεδαιμόνιο. Είναι ο μακρύτερος δρόμος και η απόσταση ποικίλλει κατά τις πηγές από τα 7 έως τα 24 στάδια, ανάλογα με τις κατηγορίες αγώνων (παίδων, αγενείων, ανδρών), με τα στίβους των ιερών στα οποία διεξάγονταν οι αγώνες, και ίσως με τις εποχές. Τις περισσότερες φορές όμως ήταν καθορισμένη στα 20 στάδια, δηλαδή 3.550-3.850 μέτρα. Αυτός είναι ο λόγος που αναφέρω: δέκα φορές περιέτρεξες τον στίβο της Ολυμπίας (πήγαινε έλα, παρακάμπτοντας την νύσσα έχουμε δύο στάδια).

Κατά τους αρχαίους την καθιέρωση του δολίχου ενέπνευσαν οι επιδόσεις των ημεροδρόμων ή δρομοκηρύκων, των επαγγελματιών δηλαδή αγγελιαφόρων που μετέφεραν ειδήσεις και παραγγελίες σε μεγάλες αποστάσεις, κυρίως σε περιόδους πολέμου. Σπουδαίοι ημεροδρόμοι υπήρξαν άνδρες από την περιοχή της Αρκαδίας, διάσημοι για την ταχύτητα και την αντοχή τους.

Ο δόλιχος απαιτεί ιδιαίτερη σωματική διάπλαση, αρκετά δυνατά και μυώδη πόδια, και δυνατούς πνεύμονες και καρδιά (βελτιωμένο αναπνευστικό και καρδιοαγγειωτικό σύστημα). Ο δολιχοδρόμος, λέει ο Φιλόστρατος, πρέπει να έχει δυνατούς ώμους και τράχηλο, όπως οι πενταθλητές, αλλά λεπτά και ελαφρά πόδια, σαν τους σταδιοδρόμους.

ΣΤΟΝ ΗΝΙΟΧΟ ΤΩΝ ΔΕΛΦΩΝ

Ο Ηνίοχος (Μουσείο Δελφών)

Ευγενικέ Ηνίοχε, σε θωρώ και μελαγχολώ.

Μια έρημος μοναξιάς τα πανέμορφα καφετιά σου μάτια

κοιτάζουν τα σπασμένα γκέμια,

που απόμειναν στο μοναδικό σου χέρι…

Τα ωραία βοστρυχωτά μαλλιά σου

τα δεμένα με την μαιανδροκοσμημένη ταινία

-φιδίσια του ανέμου παιγνίδια –

κοσμούν το όμορφο πρόσωπό σου,

του Φοίβου καθρεφτισμός,

της αρετής απαύγασμα.

Τα σαρκώδη φιλήδονα χείλη σου,

θαρρείς, αναμένουν το φιλί της ζωής

του Ελλήνιου ονείρου την Ανάσταση…

Στα καλλίγραμμα πόδια σου

με τα καλοσχηματισμένα ακροδάχτυλα

διακρίνεται ο χτύπος της καρδιάς,

το μεράκι και η αγάπη του άριστου καλλιτέχνη.

Βοστρυχοκόμη πανέμορφε αρματηλάτη,

θλίβεται η ψυχή μου σαν σε βλέπω φυλακισμένο

πίσω από τους κρύους τοίχους,

κλεισμένος στο άχρωμο δωμάτιο του Μουσείου…

Αισθάνομαι την άκρατη επιθυμία σου,

να βρεθείς πάλι σε αγώνες αρματοδρομίας θριαμβευτής,

κι από ψηλά ο χρυσοηλιάτορας να σε καμαρώνει.

Να νιώσεις τον καλπασμό των αλόγων σου

να ενώνεται με τους χτύπους της καλπάζουσας καρδιάς σου,

η ανεμίζουσα χαίτη τους να σε φτερώνει,

ν’ ακούσεις το χλιμίντρισμά τους,

του κόσμου τις ιαχές να ξεσηκώνουν

τον ιππόδρομο του Κρισαίου πεδίου,

Η Νίκη του Παιωνίου (Ολυμπία, αρχαιολογικό Μουσείο).

αντιβοώντας στην ασημοπράσινη θάλασσα των ελαιών

και η ψυχή σου – βασιλαετός- να πετάξει στα ουράνια.

Στο βάθρο, το τιμημένο, ν’ ανεβείς

όπως τότε, σε Καλλίστους Αγώνες νικητής.

Με τους κλώνους της ωραίας κόρης,

της αγαπημένης του Φοίβου, Δάφνης, να στεφανωθείς…

Στέκεις εκεί, ασάλευτος,

των Δελφικών Ιδεών Μυσταγωγέ,

ντυμένος τον πλουσιόπτυχο κομψό χιτώνα σου

– απαράμιλλης τέχνης μεγαλείο -,

πιστός στον όρκο σου,

φύλακας άγγελος του Ιερού χώρου.

Στέκεις εκεί τυλιγμένος στην ακινησία του ορείχαλκου,

όμως αποπνέεις μια περίεργη εσωτερική δύναμη.

Στις φλέβες των καλλίγραμμων ποδιών σου

και στο μοναδικό σου χέρι, θαρρείς, κυλά ζεστό το αίμα…

Τα μάτια σου, αυτά τα μελαγχολικά σου μάτια

τρυπούν τους ορίζοντες της ουρανοπλάνητης ψυχής μου,

ξεσκονίζουν την αιθάλη της μνήμης

ξυπνώντας μέσα μου θριαμβικές στιγμές

του αθάνατου παρελθόντος.

Κι απ’ τα υπέροχα χείλη σου

Απολλώνιοι παιάνες ηχούν

στα πέρατα της οικουμένης

την Ελλήνια Δόξα Ευαγγελιζόμενοι…

Το υπέροχο αυτό άγαλμα ανήκε σε ένα χάλκινο σύμπλεγμα που παρίστανε τέθριππο άρμα. Σώζεται ευτυχώς και η επιγραφή από τη λίθινη βάση, από την οποία πληροφορούμαστε, ότι ήταν ανάθημα του Πολυζάλου, μέλους της οικογενείας των τυράννων των Συρακουσών, νικητή δυο φορές στα Πύθια το 478 και 474 π.Χ.

Η καταστροφή του από σεισμό το 373 και το θάψιμό του κατά τον καθαρισμό του ναού στην αρχαιότητα είναι η αιτία της διάσωσής του.

Πολλοί πιστεύουν πως τον Φαέθωνα είχε κατά νουν ο έξοχος καλλιτέχνης, όταν φιλοτεχνούσε τον Ηνίοχο των Δελφών.

Στο ρωμαϊκό νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου Κρήτης αποκαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια το σημαντικό αυτό εύρημα. Δεν χωράει αμφιβολία πως το κρανίο με τα ενσωματωμένα χρυσά φύλλα ελιάς ανήκε σε νεκρό αθλητή που οι δικοί του φρόντισαν να του αποδοθούν οι ανάλογες τιμές. (Η συγκόλληση δεν υπήρξε από την αρχή, αλλά δημιουργήθηκε με το πέρασμα του χρόνου λόγω ιδιότυπων συνθηκών. Ο αρχαιολόγος που έκανε την ανασκαφή αποδίδει το γεγονός στην αυξημένη υγρασία*).

Εκτός από το χρυσό στεφάνι, σύμβολο νίκης και αιωνιότητας, είχαν τοποθετήσει δίπλα στο νεκρό αθλητή τον αρύβαλλο και την   στλεγγίδα του. Η στλεγγίδα ήταν ειδικό εργαλείο με το οποίο αφαιρούσαν το έλαιον και την σκόνη μετά τον αγώνα από το σώμα τους οι αθλητές και ο αρύβαλλος, μικρό αγγείο στο οποίο τοποθετούσαν το έλαιον για να αλείφονται πριν τον αγώνα. Στο στόμα του είχε ένα ασημένιο νόμισμα, τον «χαρώνειο οβολό».

* Κ. Δαβάρας «Το ρωμαϊκό νεκροταφείο Αγίου Νικολάου», ο.π.:158 κ. ε. και ο. π. 178.
…………………………………………………………………………………………….